Een van de belangrijkste opgaven van deze tijd is het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad. Kunnen wij als ontwerpers een plan maken dat het energieverbruik doet dalen, het comfort verhoogt, de ruimtelijke kwaliteit verbetert en dat met zoveel mogelijk hergebruik van bestaande materialen? Een voorbeeld van zo’n opgave is het verduurzamen van rijksmonument Rapenburg 49 in Leiden.

Opdrachtgever had twee uitgesproken wensen, namelijk om van het gas af te gaan, en om zoveel mogelijk op zoek te gaan naar de oorspronkelijke kwaliteiten van het pand. VVKH heeft een plan gemaakt voor het verduurzamen van het pand, met behoud en versterking van de historische en ruimtelijke kwaliteiten, waarbij de focus in eerste instantie vooral op het achterhuis lag. Een mooie uitdaging, want als het al lukt bij een monument in de binnenstad van Leiden, dan moeten vele andere woningen hier op kunnen volgen.

Het woonhuis bestaat uit een voor- en achterhuis. De stijlkamers in het voorhuis op de begane grond zijn in oude luister hersteld. Na zorgvuldig onderzoek zijn de oorspronkelijke details en kleuren teruggebracht en er is een nieuwe wandbespanning aangebracht, waarbij het behang uit een recente collectie van de Lakenhal afkomstig is. Het behang in de voorkamer is zelfs ter plekke geschilderd.

De familie woont zelf met twee kinderen in het achterhuis. Met onder meer het aanbrengen van een dampopen isolatiesysteem, achterzetramen, een nieuwe geïsoleerde beganegrondvloer en een luchtwarmtepomp is het gelukt het achterhuis ‘van het gas af’ te halen. Bij de renovatie van het achterhuis is de indeling verbeterd en is een dakkapel geplaatst en enkele dakvensters. De verbinding op de begane grond tussen keuken en woon/eetkamer en op de verdieping tussen slaapkamer en bibliotheek is teruggebracht, waardoor er meer licht in het pand is. Verlaagde plafonds zijn verwijderd, en er zijn elegante oplossingen gezocht voor het integreren van de installaties. Bij de ingrepen is steeds gezocht naar een balans tussen moderne techniek en historisch besef.
Het geheel is gerealiseerd in nauwe samenspraak met opdrachtgever de familie Bongaerts, restauratiebedrijf Burgy en Erfgoed Leiden.

Het verduurzamen van het pand is een doorlopend proces. Het achterhuis is opgeleverd in de zomer van 2021. Recent is de overloop op de 1e verdieping aangepakt, en binnenkort worden er PV-panelen op het voorhuis geplaatst. Op dit moment loopt de procedure om ook de verdiepingen van het voorhuis te kunnen renoveren.